Uzay bilinmeyenler kümesidir. Uzayla ilgili yanıtları tartışılan ya da hala yanıt bulamamış soruların cevaplarını keşfetmek üzerine yapılan araştırmaların heyecanı bir yana, kafamızı kaldırıp yanıp sönen ışıltılara bakmak bile bizleri büyüler. Bu heyecan çocuklar için de benzerdir.
Daha önceki yazılarımızda çocuklara astronomiyi sevdirmenin yollarından bahsetmiştik. Bu yazımızda ise sizlere çocuklara astronomi sevgisi aşılamanın öneminden bahsedeceğiz.
Çocuklar, yaşadıkları dünya hakkında daha fazla bilgi edinmek ve gördüklerini anlamlandırmak için sık sık sorular sorarlar. Yetişkinlerin aksine etraflarında gördükleri her şeyi ilgi çekici bulan ve hayal kuran çocukların sorularına cevap vermek, onların zekâ gelişimine de olumlu biçimde etkiyecektir. Bu nedenle çocukluk döneminde sorulan bu soruların ebeveynler tarafından doğru biçimde yönlendirilmesi oldukça önemli bir konu haline gelir. Erentay ve Erdoğan’ın çalışmalarına göre okul öncesi dönemdeki çocuklar bilime doğal olarak yönelim gösterirler. Piaget’nin İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş) olarak da adlandırdığı, çocukların sürekli sorular sorduğu ve sorularına cevap aradıkları dönem, astronomi sevgisinin aşılanması için ideal dönemdir.
Peki, çocuklara astronomi sevgisini nasıl aşılayabiliriz?
1) Çocukları doğayla tanıştırıp, ekranlardan uzaklaştırmak: Gökyüzünü gözlemlemek için açık ve
karanlık bir gökyüzü idealdir. Bu nedenle yapay ışık kaynaklarından uzak olmak sağlıklı bir gözlemin olmazsa olmazıdır. Bununla paralel olarak çocuklar hayatlarında da akıllı telefonlardan, tabletlerden uzak kalarak, vakitlerini dürbünle ya da teleskopla gökyüzüne bakarak, sorarak ve düşünerek geçirebilirler. Gökyüzündeki takımyıldızların konumlarını öğrenmek ve gök cisimlerini dürbün gibi basit ekipmanlarla gözlemlemek, çocukların el – göz koordinasyonunun gelişimine de olumlu biçimde etkiyecektir.
(Fotoğraf Kaynağı: Gettyimages)
2) Bilime karşı merak uyandırmak: Uzayla ilgili “Dünya’dan başka gezegende hayat var mı?”, “Uzayın sonu var mı?” gibi cevapları hala tartışılan sorular, bizlerde olduğu gibi çocuklarda da merak uyandırır. Özellikle küçük gruplar cevaplarını aradıkları sorularla ilgili konuşmaya ve araştırma yapmaya bayılırlar. Yıldızlar, gezegenler, güneş sistemi, uydular ve hatta asteroitlerle ilgili bilgi edinen ve uzayla ilgili sorularına cevap arayan çocuklar matematik, fizik gibi bilim dallarıyla da tanışır ve bu alanlarla da ilgili hale gelirler.
3) Merak duygularını tetikler: Uzayın gizemli ve sorularına yanıt bulma isteği çocuklarda eleştirel
düşünme becerilerinin ve hayal güçlerinin gelişimine pozitif katkı sağlarken, içlerindeki bilim insanını keşfetmelerine olanak tanır. Eleştirel düşünme becerisi kazanmış bir çocuk, ilerleyen dönemlerde karşılaştığı problemlere farklı yollar kullanarak, rasyonel çözümler getirebilir.
4) Hayat boyu öğrenme isteği ve kıymetli bir hobi: Teleskop ya da dürbünle gökyüzünü izlemek çocuklar için hayat boyu keşfetme ve öğrenme kapılarını açan bir deneyimdir. Ayrıca, astronomi konusunda işler profesyonel kariyer olarak ilerlemese bile, hobi boyutunda devam edebilir. Erken yaşlarda edinilen bu hobiler, ilerleyen yaşlarda stres veya depresyon gibi mental rahatsızlıklardan korunmaya da yardımcı olur.
5) Aile bağlarını güçlendiren bir aktivite: Çocuklar için aileyle birlikte geçirilen zamandan daha verimli bir şey varsa o da aileyle birlikte doğada, tüm gizemi ve görkemiyle gözler önüne serilen gökyüzünü gözlemleyerek geçirilen zamandır.
(Fotoğraf Kaynağı: Gettyimages)
6) Edebiyatı ve mitolojiyi anlamlandırmalarına fayda sağlar: Birçok astronomi eseri Home, Aristotle ve Shakespeare tarafından yazılmıştır. Temel astronomi bilgisi çocukların Odise Destanı’ndaki Odysseus’nin yıldızları baz alarak gemisini kullanması gibi, uzay gözlemlerinden bahseden klasik edebiyatı anlamalarına yardımcı olabilir. Astronomi çocukların sadece edebiyatı değil, mitolojiyi anlamalarına da katkı sağlar. Çünkü her takımyıldızının bir hikayesi vardır. Eski uygarlıklar gökyüzündeki gördükleri işaretleri hikâyeleştirmişler ve bu hikayeler gelenekler, efsaneler ve masallar olarak bizlere kadar ulaşmıştır.
7) Tevazuyu öğretir: Dünya’nın Evren’e kıyasla boyutu ve ne kadar yer kapladığımızla ilgili fikir sahibi olan çocuklar, bu bağlantıyı hayatlarında da kurarak mütevazılığı öğrenirler. Astronomi bize uzayın sonsuzluğundaki önemsizliğimizi hatırlatırken, aynı zamanda hayatın ne kadar sıra dışı ve kıymetli olduğunu, Dünya’nın bizim tek evimiz olduğunu ve onu korumamız gerektiğini öğretir.
Ek olarak, ailelerin yanı sıra öğretmenler de astronomi sevgisinin kazandırılmasında önemli bir rol oynamaktadırlar. Ailelere konuyla ilgili rehberlikte bulunabilir, teşvik edebilirler. Çocukların astronomi ile ilgili sorularını basit ve anlaşılır bir dil ile yanıtlarken, astronomi temalı etkinliklere de dahil edebilirler.
Hazırlayan: Gizem Y. Çetin (Büyüme Atölyesi)
Editör: Kemal Cihat Toprakçı
Kaynak ve Referanslar
- Önder E., Özeş B., Timur S., Timur B., Astronomy Education for Preschool Children: Exploring the Sky, 2020
- www.kidengage.com
